Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (εδαφ. 8 και 16) διαβάζουμε: “Και ποιμένες ήσαν εν τη χώρα τη αυτή αγραυλούντες,….. και ήλθον σπεύσαντες και ανεύρον την τε Μαριάμ και τον Ιωσήφ και το βρέφος κείμενον εν τη φάτνη.” Και κατά την παράδοση μάζεψαν ξύλα από κει γύρω και άναψαν φωτιά, “καρτσιούνο” για να ζεστάνουν το νεογέννητο Χριστό. Γι’ αυτό και μεις στη Νάουσα απ’ τα χρόνια εκείνα ανάβουμε καρτσιούνο σε όλους σχεδόν τους μαχαλάδες.
Μόλις αχιρνούσιν του σαρανταήμηρου της Χριστουγεννιάτικης νηστείας απ’ τ’ Αγιά Φίλιππα (14 Νοεμβρίου) κι ύστερα όλα τα παιδιά του μαχαλά τις Κυργιακές πήγαιναν στο βουνό να φέρουν καρτσιούνο, με ένα σύρμα γερό, μια καρκέλα με σφίνα, μ’ αυτήν που οι κουτσουράδες φέρναν τα κούτσουρα απ΄ το βουνό ζβαρνώντας, με άλογο και ένα τσεκούρι ή φαλκίδι για να κόψουν μανέλλες, ξύλα ίσια με το χέρι μας χονδρά και με μάκρος δύο μέτρα. Αυτές κουλουργιάζονταν στο χονδρό σύρμα σε δύο τρία σημεία που επέτρεπαν το περπάτημα σε 4 ή 6 άτομα αυτά δύο σε κάθε μανέλλα. Το σύρμα δένονταν από την καρέκλα που η σφίνα της καρφώνονταν με το τσικούρι γερά στον καρτσιούνο και του τραβούσαν από το βουνό στο μαχαλά.
Επίσης τα Σάββατα το απόγευμα πήγαιναν και κόβανε ξύλα στο Μοναχό τον Πλάτανο (Νοσοκομείο) κοντά στην Αράπιτσα, συκιές, αγριοκάρες κι ότι άλλο βρίσκαν με φαλκίντγια και κλαδοκόπους. Σε δύο μανέλλες που τις κρατούσαν δύο άτομα βάζαν τα ξύλα που ζητούσαν από τα σπατιά της γειτονιάς. Τότε όλα τα σπίτια ξύλα καίγαν, φωνάζοντας ρυθμικά όλοι μαζί (6-8 παιδιά) Ξύλα – για – τα – Χριστού !
Σήμερα οι καρτσιούνοι μεταφέρονται με τρακτερή φορτωτή. Όπως είναι γνωστό από τη μυθολογία ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από το Δία και την έφερε στους ανθρώπους. Οι πρόγονοι μας συνέδεσαν τη φωτιά με πολλές θεότητες όπως ο Ήφαιστος, ο Απόλλωνας, η Εστία, ο Δίας, οι Κένταυροι, ο Εγκέλαδος κ.λ.π. Έπλασαν τον πιο όμορφο, τον πιο δυνατό σε ηρωϊσμό και πλούσιο σε περιεχόμενο μύθο του κόσμου, το μύθο του Προμηθέα.
Ο πρωτόγονος άνθρωπος θεοποίησε τη φωτιά. Την πυρολατρεία γνώρισαν όλοι οι λαοί. Ο ήλιος και η σελήνη παντού λατρεύτηκαν σαν θεοί.
Οι θεότητες Άγνι και Μίθρας των λαών της Ανατολής ήταν προσωποιήσεις της φωτιάς και του αποτελέσματος της : του φωτός.
Η φωτιά αποτελεί στοιχείο της σημερινής μας Θρησκείας. Με φωτιά (φλόγες) εκδηλώθηκε η φώτιση των Αποστόλων από το Άγιο Πνεύμα , φωτιές (καντήλια και κεργιά), καίμε στις εικόνες των αγίων μας.
Η λαογραφία μας από τα πανάρχαια χρόνια είναι γεμάτη από πυρολατρικά στοιχεία που αρκετά επιβιώνουν και στην εποχή μας, με τις πυροβασίες (αναστενάργια) τις μεγάλες φωτιές κατά τόπους σε διάφορες γιορτές όπως ο καρτσιούνος τα Χριστούγεννα σε μας, τ’ Αγιάννη του Λαμπαδάρη 24 Ιουνίου που τις πηδάμε στις γειτονιές. Οι κλαδαργιές τις αποκριές στη Δ.Μακεδονία, το φθινόπωρο αλλού κ.λ.
Με το σταυρωτό κάψιμο στο περβάζι της οξόπορτας του σπιτιού με την αναστάσιμη λαμπάδα.
Η κατάρα “φουτχιά να σι κάψει ” δίδει συνείδηση και θεϊκή δύναμη στη φωτιά. Αυτός έχει φλόγα μέσα του λέμε και συμβολίζει την δύναμη για δημιουργία και πόθο για δράση.
Ο Κωστής Παλαμάς τα λέει “Πλάστρα φωτιά”. Μέχρι την ανακάλυψη των σπίρτων οι άνθρωποι διατηρούσαν φωτιά στα τζάκια τους (εστίες) που άναβαν με τριβή δύο ξηρών ξύλων στην αρχή όπως μάθαμε στον προσκοπισμό ή με δύο τσακμακόπετρες χτυπώντας της.
Στη φωτιά έχουμε ταχεία ένωση οξυγόνου με άνθρακα που στη φυσική χαρακτηρίζεται ταχεία οξείδωση. Με τη φωτιά ο άνθρωπος πέρασε από τη ζωώδη στην ανθρώπινη κατάσταση. Από τότε που ο άνθρωπος παρατήρησε ότι με τη φωτιά εκλύεται θερμότητα βελτίωσε τις συνθήκες της ζωής του και ξεχώρισε από τα άλλα ζώα.
Χρησιμοποιήθηκε για όπλο εναντίον θηρίων, ζέστανε τον εαυτό του και την κατοικία του, έκανε πιο εύπεπτες τις τροφές του, με ψήσιμο ή βράσιμο, δημιούργησε τα εργαλεία του, τα πήλινα αγγεία μέχρι τα σημερινά τέλεια μηχανήματα. Με βοήθεια της φωτιάς άρχισε να κατακτάει και το διάστημα.Για έκκληση θερμότητας με φωτιά έχουμε τα καύσιμα στερεά υγρά και αέρια φυσικά και τεχνητά. Ξεκινήσαμε από τα ξύλα και φτάσαμε μέχρι τη διάσπαση του ατόμου.
Έτσι και μεις στη Νιάουστα στο τζάκι μαγειρεύαμε του Χριστουγεννιάτικους σαρμάδες, ψήναμε και τις χοιρινές μπριζόλες στο τσιμπίδι και στεγνώναμε λουκάνικα μετά το σφάξιμο του γουρουνιού μέσα στο τζάκι για να τρομάξουν και να φύγουν οι καλικάντζαροι το δωδεκαήμερο των γιορτών των Χριστουγέννων όπως και με το άναμα του καρτσιούνου στις γειτονιές.
Από το pestaola.gr
Λίγο πριν, κατά την περίοδο και μετά των εορτών των Χριστουγέννων ένα περίεργο έθιμο παίρνει σάρκα και οστά στην Νάουσα Ημαθίας. Οι κάτοικοι συγκεντρώνουν τεράστια κομμάτια κορμών σε κεντρικά και μη σημεία της πόλης και βάζουν φωτιά συνήθως όταν πέφτει ο ήλιος.
Οι καρτσούνοι, τα τεράστια κομμάτια κορμών, καίνε για διάστημα περίπου δύο εβδομάδων. Οι δρόμοι και τα στενά της πόλης φιλοξενούν συνήθως μικρότερους καρτσούνους που υποθέτω ότι ανανεώνονται συχνά. Φυσικά, το μέγεθος του καρτσούνου είναι σημαντικό ρόλο και γενικά γίνεται προσπάθεια για όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κομμάτια ξύλου που θα χαρίσουν ιδιαίτερη αίγλη.
Το έθιμο του καρτσούνου καλείται από τους ντόπιους και ως “..να ζεστάνουμε τον Χριστό” και από τις περιγραφές κατάλαβα ότι πολύ παλιότερα είχε ως στόχο να φέρει κοντά τους ανθρώπους. Οι ντόπιοι δράτοντας την ευκαιρία μαζεύονταν γύρω από τον καρτσούνο για ψήσιμο κρέατος, φαγητό και ποτό.
Φαντάζομαι ότι οι κορμοί των δέντρων προέρχονται από το Άλσος του Αγ. Νικολάου, το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα που φιλοξενεί υπεραιωνόβιους πλατάνους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου