Μπούλες
ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΑΤΙΝΑΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ
ΜΕ ΖΟΥΡΝΑΤΖΗΔΕΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΨΑΘΑ
Τάκης Μπάϊτσης
ΝΑΟΥΣΑ
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή
Ο χώρος, στον οποίο βρίσκεται η σημερινή Νάουσα, κατοικήθηκε από την αρχαία εποχή. Τα εύφορα εδάφη και η αφθονία των νερών προσέφεραν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν οικισμοί και πόλεις, όπως οι Μακεδονικές Αιγές, η Μίεζα και το Κίτιο, που οι μελετητές τοποθετούν σε περιοχές γειτονικές με αυτή της Νάουσας.
Παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Βρύγες – ονομάστηκαν Φρύγες όταν μετανάστευσαν στη Μικρά Ασία – από τους οποίους θεωρείται ότι οι Μακεδόνες πήραν κάποια πολιτισμικά στοιχεία, όπως είναι η λατρεία του Ορφέα Οίαγρου.
Στη βυζαντινή περίοδο φαίνεται ότι η πόλη βρισκόταν στη θέση που σήμερα ονομάζεται Παλιονιάουστα.
Αργότερα, το 1361 σύμφωνα με την παράδοση, ο Γαζή Εβρενός προέτρεψε τους κατοίκους της Παλιονιάουστας να συνοικίσουν τη σημερινή πόλη, που τότε πήρε το όνομα Αγοστός ή Νιάουστα – Νάουσα. Στην ίδρυση της πόλης ο Γαζή Εβρενός «συνεργάστηκε» με τον σύγχρονό του Δοχειαρίτη μοναχό Όσιο Θεοφάνη. Ο Όσιος, και μετέπειτα πολιούχος της Νάουσας, στήριξε το θρησκευτικό φρόνημα του λαού.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας η Νάουσα ήταν υπό την προστασία της Βαλιδέ Σουλτάνας (της βασιλομήτορος) και, τουλάχιστον ως το τέλος του 18ου αιώνα, η ζωή σ’αυτήν ήταν ειρηνική. Οι κάτοικοί της, φιλοπρόοδοι και εργατικοί, καλλιεργούσαν τον αραβόσιτο και την άμπελο, από την οποία παρασκεύαζαν περίφημο κρασί. Μέχρι και σήμερα λέγεται η φράση «κρασί σαν της Νιάουστας το φέρουν’ς το μανδήλι». Παράλληλα όμως ασχολούνταν με το εμπόριο και με τέχνες, όπως είναι η υφαντική, η οπλοποιία, η μαχαιροποιία, η ξυλογλυπτική και η βαφική. Αναφέρεται ότι ως το 1822, οπότε η πόλη καταστράφηκε από τους Τούρκους, υπήρχαν σαράντα περίπου μικρές βιοτεχνίες που τα προϊόντα τους έφταναν μέχρι την Οδησσό, τη Μόσχα, τη Βιέννη, την Πέστη και τη Λειψία.
Όμως και η ίδια η πόλη την περίοδο αυτή εξωραΐζεται. Κατοικίες της λεγόμενης μακεδονικής αρχιτεκτονικής, εκκλησίες με περίτεχνα ξυλόγλυπτα (Άγιος Γεώργιος), δημόσια κτίρια, όπως τα Εκπαιδευτήρια που είχαν και αξιόλογη συλλογή χειρογράφων, δήλωναν την οικονομική, κοινωνική και πνευματική ευμάρεια της πόλης.
Στο ανθηρό αυτό περιβάλλον, που συνετέλεσε στο να θεωρηθεί η Νάουσα «ελευθέρα μητρόπολις των χριστιανών της εντεύθεν του Αξιού Μακεδονίας», κινήθηκαν και επιτόπιοι λόγιοι, όπως ο Θεοφάνης ο Ναουσαίος (μέσα του 18ου αι.) και ο Αναστάσιος Μιχαήλ (τέλη του 17ου-αρχές του 18ου αι.). Ο τελευταίος μάλιστα χρημάτισε και μέλος της Ακαδημίας του Βερολίνου.
Η κατάσταση αυτή διήρκεσε περίπου ως τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε την πόλη κατέλαβε ο Αλή Πασάς για οκτώ περίπου χρόνια (1804-1812).
Η ολοκληρωτική καταστροφή ήρθε λίγα χρόνια αργότερα. Η συμμετοχή των Ναουσαίων στην Επανάσταση του 1821 προκάλεσε την οργή του Σουλτάνου, ο οποίος κυριολεκτικά την ξεθεμελίωσε τον Απρίλιο του 1822.
Η ζωή στην πόλη άρχισε πάλι να λειτουργεί, δειλά στην αρχή, περισσότερο συγκροτημένα αργότερα, και το 1832 απαντώνται ήδη οι πρώτες μαρτυρίες για την ανέγερση εκκλησιών. Ως το 1875, οπότε στην πόλη εμφανίστηκε η πρώτη οργανωμένη βιομηχανία (κλωστοϋφαντουργία Γ. Κύρτση, Ι. Τουρπάλη, Δ. Λόγγου), η Νάουσα «αναρρώνει» και κλιμακωτά φτάνει και πάλι σε ακμή. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη σηροτροφία, την αμπελουργία και οι εμπορικές τους επαφές για άλλη μια φορά ξεπερνούν τα ελλαδικά όρια και φτάνουν ως την Αίγυπτο και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Το 1842 στην πόλη εγκαθίσταται και ο αγιογράφος Ματθαίος Ιωάννου, πατέρας του επίσης αγιογράφου Χριστόδουλου Ματθαίου και ιδιοκτήτη του ομώνυμου κυλινδρόμυλου.
Οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα βρίσκουν τη Νάουσα στην πρωτοπορία, όσον αφορά στο χώρο της βιομηχανίας.
Συγχρόνως λόγω των εμπορικών σχέσεων και προσωπικών γνωριμιών των κατοίκων της με όλο τον τότε γνωστό κόσμο, στέκεται επικεφαλής στον Μακεδονικό Αγώνα και σε όλους τους μετέπειτα εθνικούς αγώνες.
Η βιομηχανία της Νάουσας αποτέλεσε για την περίοδο από τον περασμένο αιώνα μέχρι και το μεσοπόλεμο ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τη συμμετοχή Ναουσαίων και ανθρώπων από όλη την Ελλάδα, δημιουργήθηκε, μεγαλούργησε, μεσουράνησε και χάθηκε ανεπιστρεπτί. Αυτή τη βιομηχανία την έστησαν άνθρωποι πλούσιοι που διέθεσαν κεφάλαια, οράματα, μόρφωση, αλλά και άνθρωποι φτωχοί, που διέθεσαν τον εαυτό τους στους χώρους της δουλειάς, αψηφώντας παντελώς τους κινδύνους ακόμη και για την ίδια τους τη ζωή. Όλοι αυτοί οι επώνυμοι και ανώνυμοι δουλευτές της πατρίδας μας, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, κατάφεραν και στόλισαν τη μικρή μας πόλη με ότι καλύτερο υπήρχε στην Ευρώπη. Όλα τα σχολεία, οι εκκλησίες, τα νοσοκομεία, το στάδιο και τόσα άλλα ακόμη είναι καρπός της πετυχημένες βιομηχανικής ανάπτυξης και της αγάπης των παιδιών της Νάουσας γι’αυτήν.
Για τις θυσίες και τη συμμετοχή της στην Επανάσταση του 1821, για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του Έθνους, χαρακτηρίστηκε το 1955 από την Πολιτεία, ως «Ηρωική πόλη της Ελλάδας».
Από το βιβλίο του Τάκη Μπάιτση «Νάουσα. Οι βιομηχανίες του χθές», Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ημαθίας, Βέροια 1997, σελ.17,21
ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΑΤΙΝΑΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ
ΜΕ ΖΟΥΡΝΑΤΖΗΔΕΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΨΑΘΑ
Τάκης Μπάϊτσης
ΝΑΟΥΣΑ
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή
Ο χώρος, στον οποίο βρίσκεται η σημερινή Νάουσα, κατοικήθηκε από την αρχαία εποχή. Τα εύφορα εδάφη και η αφθονία των νερών προσέφεραν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν οικισμοί και πόλεις, όπως οι Μακεδονικές Αιγές, η Μίεζα και το Κίτιο, που οι μελετητές τοποθετούν σε περιοχές γειτονικές με αυτή της Νάουσας.
Παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Βρύγες – ονομάστηκαν Φρύγες όταν μετανάστευσαν στη Μικρά Ασία – από τους οποίους θεωρείται ότι οι Μακεδόνες πήραν κάποια πολιτισμικά στοιχεία, όπως είναι η λατρεία του Ορφέα Οίαγρου.
Στη βυζαντινή περίοδο φαίνεται ότι η πόλη βρισκόταν στη θέση που σήμερα ονομάζεται Παλιονιάουστα.
Αργότερα, το 1361 σύμφωνα με την παράδοση, ο Γαζή Εβρενός προέτρεψε τους κατοίκους της Παλιονιάουστας να συνοικίσουν τη σημερινή πόλη, που τότε πήρε το όνομα Αγοστός ή Νιάουστα – Νάουσα. Στην ίδρυση της πόλης ο Γαζή Εβρενός «συνεργάστηκε» με τον σύγχρονό του Δοχειαρίτη μοναχό Όσιο Θεοφάνη. Ο Όσιος, και μετέπειτα πολιούχος της Νάουσας, στήριξε το θρησκευτικό φρόνημα του λαού.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας η Νάουσα ήταν υπό την προστασία της Βαλιδέ Σουλτάνας (της βασιλομήτορος) και, τουλάχιστον ως το τέλος του 18ου αιώνα, η ζωή σ’αυτήν ήταν ειρηνική. Οι κάτοικοί της, φιλοπρόοδοι και εργατικοί, καλλιεργούσαν τον αραβόσιτο και την άμπελο, από την οποία παρασκεύαζαν περίφημο κρασί. Μέχρι και σήμερα λέγεται η φράση «κρασί σαν της Νιάουστας το φέρουν’ς το μανδήλι». Παράλληλα όμως ασχολούνταν με το εμπόριο και με τέχνες, όπως είναι η υφαντική, η οπλοποιία, η μαχαιροποιία, η ξυλογλυπτική και η βαφική. Αναφέρεται ότι ως το 1822, οπότε η πόλη καταστράφηκε από τους Τούρκους, υπήρχαν σαράντα περίπου μικρές βιοτεχνίες που τα προϊόντα τους έφταναν μέχρι την Οδησσό, τη Μόσχα, τη Βιέννη, την Πέστη και τη Λειψία.
Όμως και η ίδια η πόλη την περίοδο αυτή εξωραΐζεται. Κατοικίες της λεγόμενης μακεδονικής αρχιτεκτονικής, εκκλησίες με περίτεχνα ξυλόγλυπτα (Άγιος Γεώργιος), δημόσια κτίρια, όπως τα Εκπαιδευτήρια που είχαν και αξιόλογη συλλογή χειρογράφων, δήλωναν την οικονομική, κοινωνική και πνευματική ευμάρεια της πόλης.
Στο ανθηρό αυτό περιβάλλον, που συνετέλεσε στο να θεωρηθεί η Νάουσα «ελευθέρα μητρόπολις των χριστιανών της εντεύθεν του Αξιού Μακεδονίας», κινήθηκαν και επιτόπιοι λόγιοι, όπως ο Θεοφάνης ο Ναουσαίος (μέσα του 18ου αι.) και ο Αναστάσιος Μιχαήλ (τέλη του 17ου-αρχές του 18ου αι.). Ο τελευταίος μάλιστα χρημάτισε και μέλος της Ακαδημίας του Βερολίνου.
Η κατάσταση αυτή διήρκεσε περίπου ως τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε την πόλη κατέλαβε ο Αλή Πασάς για οκτώ περίπου χρόνια (1804-1812).
Η ολοκληρωτική καταστροφή ήρθε λίγα χρόνια αργότερα. Η συμμετοχή των Ναουσαίων στην Επανάσταση του 1821 προκάλεσε την οργή του Σουλτάνου, ο οποίος κυριολεκτικά την ξεθεμελίωσε τον Απρίλιο του 1822.
Η ζωή στην πόλη άρχισε πάλι να λειτουργεί, δειλά στην αρχή, περισσότερο συγκροτημένα αργότερα, και το 1832 απαντώνται ήδη οι πρώτες μαρτυρίες για την ανέγερση εκκλησιών. Ως το 1875, οπότε στην πόλη εμφανίστηκε η πρώτη οργανωμένη βιομηχανία (κλωστοϋφαντουργία Γ. Κύρτση, Ι. Τουρπάλη, Δ. Λόγγου), η Νάουσα «αναρρώνει» και κλιμακωτά φτάνει και πάλι σε ακμή. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη σηροτροφία, την αμπελουργία και οι εμπορικές τους επαφές για άλλη μια φορά ξεπερνούν τα ελλαδικά όρια και φτάνουν ως την Αίγυπτο και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Το 1842 στην πόλη εγκαθίσταται και ο αγιογράφος Ματθαίος Ιωάννου, πατέρας του επίσης αγιογράφου Χριστόδουλου Ματθαίου και ιδιοκτήτη του ομώνυμου κυλινδρόμυλου.
Οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα βρίσκουν τη Νάουσα στην πρωτοπορία, όσον αφορά στο χώρο της βιομηχανίας.
Συγχρόνως λόγω των εμπορικών σχέσεων και προσωπικών γνωριμιών των κατοίκων της με όλο τον τότε γνωστό κόσμο, στέκεται επικεφαλής στον Μακεδονικό Αγώνα και σε όλους τους μετέπειτα εθνικούς αγώνες.
Η βιομηχανία της Νάουσας αποτέλεσε για την περίοδο από τον περασμένο αιώνα μέχρι και το μεσοπόλεμο ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τη συμμετοχή Ναουσαίων και ανθρώπων από όλη την Ελλάδα, δημιουργήθηκε, μεγαλούργησε, μεσουράνησε και χάθηκε ανεπιστρεπτί. Αυτή τη βιομηχανία την έστησαν άνθρωποι πλούσιοι που διέθεσαν κεφάλαια, οράματα, μόρφωση, αλλά και άνθρωποι φτωχοί, που διέθεσαν τον εαυτό τους στους χώρους της δουλειάς, αψηφώντας παντελώς τους κινδύνους ακόμη και για την ίδια τους τη ζωή. Όλοι αυτοί οι επώνυμοι και ανώνυμοι δουλευτές της πατρίδας μας, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, κατάφεραν και στόλισαν τη μικρή μας πόλη με ότι καλύτερο υπήρχε στην Ευρώπη. Όλα τα σχολεία, οι εκκλησίες, τα νοσοκομεία, το στάδιο και τόσα άλλα ακόμη είναι καρπός της πετυχημένες βιομηχανικής ανάπτυξης και της αγάπης των παιδιών της Νάουσας γι’αυτήν.
Για τις θυσίες και τη συμμετοχή της στην Επανάσταση του 1821, για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του Έθνους, χαρακτηρίστηκε το 1955 από την Πολιτεία, ως «Ηρωική πόλη της Ελλάδας».
Από το βιβλίο του Τάκη Μπάιτση «Νάουσα. Οι βιομηχανίες του χθές», Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ημαθίας, Βέροια 1997, σελ.17,21
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου